Leize-aran / Leizar-aran

Hain gertu eta hain urrun. Ezagun bezain ezezagun. Halaxe da hainbeste isilpeko gordetzen dituen Leitzaran bailara. Ordea, gaurkoan hitzari eustea pentsatu dugu, izenaren toponimiari alegia. Beti pentsatu izan dugu ingurua ezagutzea ezinbestekoa dela eta horretan toponimiak altxor bat gorde dezake non inguruaz, garaiaz informazioa ematen baitigu. Kasu honetan Leitzaran bailararen izena miatzen saiatuko gara.

Ezerren aurretik, bailararen inguruak arakatuz “Leiz-” erroa dituzten gune batzuk badirela ohartuko ginateke. Leizotz (Andoaingo mendialdean kokaturiko auzoa), Leizaur (Andoaingo Jauregi baserri/dorretxearen garaiko izena) edota Leitza (Nafarroako herriaren izena) bera ere. Mateo Sanzek (2019) Leitzaran izena bi modutara bereizten ditu. Alde batetik, “Leizar-an” lizar gunearekin elkarloturikoa; bestetik, ordea, “Leizan”, “Leizotz” eta “Leizaur” leizearekin zerikusia duena. Honen aurrean, mila ezbai sortzen dira eta horri aurre egiteko zer hobe dokumentu berri batekin  konparaketari eustea baino. Goikoetxea y Araluzek (1984), izena, “Leiza, leiz, leza, leze, lez”ekin erlazionatzen du; hots, “Leizaran” leize haran esanahia hartuko lukeela alegia. Hori medio, beste behin, leze hitza leizearekin lotutako beste aztarna bat edukiko genuke; eta honek, hein batean noski, bigarren teoriaren muina indartuko luke. Gainera, jakinik leizeren esanahia malkortegia ere badela, zuhurragoa dela esango genuke. Aldiz, ikerketa sakonaren lanak hobe adituei uztea.

Baina, bi “ikerlari” hauen ondorio txiki bat izanik ere, bere emaitza xumea ere izan du hau jakiteak. Antza, autore ezberdinen esanetan “leiz” erroa  erromatar garaia baino lehenagokoa bada. Hau horrela izanik,

1-      Garai horietan eta inguru hauetan jendea bazela ziurra da

2-      Bertakoek inguruko ezaugarri naturalei eta bere bizilekuei garrantzia ematen zien

Horra, gure inguruak hobeto ulertzeko bidezidorra. Horra toponimiaren sekretua.  

BIBLIOGRAFIA:

MATEO SANZ, G. (2019): Topónimos y apellidos españoles de origen iberico o pre-latino. Jolube: Jaca. 125. orr.

GOIKOETXEA Y ARALUZE (1984): “Toponimia euskara”. Zientzia aldizkaria, 1. Bizkaiko Foru Aldundia: Bilbo. 99. orr.